مهم ترین آفات و بیماری های خیار چیست؟

آفات و بیماری ‌های خیار از مهم‌ترین چالش‌ها در کشت این محصول پرمصرف به شمار می‌روند و می‌توانند در مدت کوتاهی باعث کاهش کیفیت و کمیت برداشت شوند. خیار به دلیل چرخه رشد سریع و حساسیت بالا، به انواع آفات مانند شته، تریپس، مگس سفید و کنه‌ها، و همچنین بیماری‌های قارچی و ویروسی مبتلا می‌شود. شناخت به‌ موقع نشانه‌ها و استفاده از روش‌های پیشگیرانه و کنترلی نقش کلیدی در حفظ سلامت بوته‌ها و دستیابی به محصولی سالم و پربازده دارد.

آفات و بیماری های خیار

خیار از گیاهانی است که چرخه رشد کوتاهی دارد اما به شدت در برابر آفات و بیماری‌ها آسیب‌پذیر است. شته‌ها، تریپس، مگس سفید، مگس مینوز و سوسک خیاری از مهم‌ترین آفات آن هستند که در صورت عدم کنترل سریع می‌توانند کل بوته‌ها را نابود کنند. همچنین نهال‌های جوان خیار اغلب در برابر پشه‌های قارچی و بیماری‌های ریشه مانند پیتیوم و فیتوفترا حساس‌اند. بیماری‌هایی نظیر سفیدک پودری، موزاییک خیار و پژمردگی نیز تهدیدی جدی برای محصول محسوب می‌شوند و مدیریت صحیح آن‌ها ضروری است.

انواع بیماری های خیار

کاشت خیار در گلخانه بسیار پرطرفدار است اما به دلیل حساسیت بالا به شرایط محیطی و عوامل بیماری‌زا، همواره در معرض تهدید قرار دارد. برخی از بیماری‌ها می‌توانند نه تنها کیفیت محصول را کاهش دهند بلکه کل بوته را از بین ببرند. در ادامه به چهار مورد از شایع‌ترین بیماری‌ های خیار و علائم و راهکارهای مقابله با آن‌ها پرداخته می‌شود.

بیماری ویروس موزاییک CMV (Cucumber Mosaic Virus)

ویروس موزاییک خیار از رایج‌ترین بیماری‌های ویروسی در این گیاه است. این ویروس معمولاً از طریق شته‌ها منتقل می‌شود و باعث ایجاد لکه‌ها و الگوهای موزاییکی به رنگ‌های سبز تیره و روشن روی برگ‌ها می‌گردد. در نتیجه رشد بوته متوقف شده و میوه‌ها دچار تغییر شکل و طعم نامطلوب می‌شوند. از آنجایی‌که درمان شیمیایی موثری برای این ویروس وجود ندارد، بهترین راهکار خرید بذر خیار باکیفیت و سالم، کنترل جمعیت شته‌ها، حذف بوته‌های آلوده و رعایت تناوب کشت است.

بیماری سفیدک پودری (Powdery Mildew)

سفیدک پودری یکی از بیماری‌ های قارچی رایج در خیار است که در شرایط گرم و با رطوبت نسبی بالا گسترش پیدا می‌کند. نشانه‌های اولیه آن به صورت لکه‌های سفید و پودری روی برگ‌ها و ساقه‌ها ظاهر می‌شود که به مرور زمان برگ‌ها را زرد و خشک می‌کند. کاهش فتوسنتز و کوچک شدن میوه‌ها از دیگر پیامدهای این بیماری است. برای پیشگیری باید تهویه مناسب در گلخانه ایجاد کرد، علف‌های هرز را حذف نمود و در صورت نیاز از قارچ‌کش‌هایی مانند بیکربنات پتاسیم یا تری‌فلوکسیاستروبین استفاده کرد.

بیماری سفیدک داخلی خیار (Downy Mildew)

سفیدک داخلی یا سرخک خیار یکی از بیماری‌های خطرناک گلخانه‌ای است که توسط قارچ Pseudoperonospora cubensis ایجاد می‌شود. این بیماری در شرایط رطوبت بالای هوا و دمای معتدل (۱۵ تا ۲۲ درجه سانتی‌گراد) توسعه می‌یابد. ابتدا لکه‌های زرد روی برگ‌ها دیده می‌شود که به مرور به قهوه‌ای تبدیل شده و برگ خشک می‌شود. کاهش کیفیت و تغییر شکل میوه‌ها از نتایج این بیماری است. پیشگیری شامل تهویه مناسب، اجتناب از تراکم زیاد بوته‌ها، آبیاری مدیریت‌شده و استفاده از قارچ‌کش‌هایی مانند اکسی‌کلرور مس یا متالاکسیل است.

بوته میری خیار

بوته میری ناشی از قارچ‌هایی مانند پیتیوم، فوزاریوم و فیتوفترا است که باعث پوسیدگی طوقه و ریشه می‌شوند. گیاهان آلوده در ظاهر سالم به نظر می‌رسند، اما به‌ طور ناگهانی پژمرده شده و از بین می‌روند. این بیماری اغلب در شرایط رطوبت بالای خاک و دمای کمتر از ۲۰ درجه سانتی‌گراد شدت می‌گیرد. برای مدیریت آن باید خاک گلخانه ضدعفونی شود، بقایای گیاهی حذف شوند، آبیاری بیش از حد کنترل گردد و از خاک‌های سبک و کودهای دامی پوسیده استفاده شود. رعایت بهداشت گلخانه و ضدعفونی ابزار پیش از کاشت نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. برای کسب اطلاعات درباره خاک مناسب برای کاشت خیار مقاله مربوطه را مطالعه کنید.

انواع آفات خیار

پس از کاشت خیار در گلخانه و یا مزارع محیطی، به دلیل شرایط رشد حساس، به شدت در معرض حمله آفات مختلف قرار دارد. این آفات علاوه بر کاهش کیفیت محصول، ممکن است باعث نابودی کامل بوته‌ها شوند. در ادامه به مهم‌ترین آفات خیار و ویژگی‌های هر یک پرداخته می‌شود.

شته جالیز (Aphis Gossypii)

شته جالیزی یکی از مهم‌ترین آفات گلخانه ‌ای خیار است که در دما و رطوبت بالا فعالیت بیشتری دارد. این حشرات کوچک با مکیدن شیره گیاه باعث توقف رشد، پیچیدگی برگ‌ها و ریزش آن‌ها می‌شوند. ترشحات عسلکی آن‌ها محیطی مناسب برای رشد قارچ فوماژین ایجاد می‌کند که موجب کاهش فتوسنتز می‌گردد. همچنین این شته‌ها می‌توانند ناقل بیماری ویروس موزاییک خیار باشند. کنترل رطوبت، استفاده از بذرهای سالم و به‌کارگیری حشره‌کش‌های مناسب از روش‌های مقابله با این آفت هستند.

تریپس‌ ها (Thrips Tabaci)

تریپس‌ها حشراتی بسیار ریز با طول ۲ تا ۴ میلی‌متر هستند که از شیره برگ‌های خیار تغذیه می‌کنند. آن‌ها در آب و هوای گرم و خشک فعالیت بیشتری دارند و باعث پژمردگی، تغییر رنگ برگ‌ها و پیچ‌خوردگی آن‌ها می‌شوند. این آفت اغلب در مراحل اولیه رشد بوته‌ها ظاهر می‌شود و در صورت کنترل نشدن، به ‌سرعت تکثیر می‌گردد. برای مدیریت تریپس‌ها باید از شخم عمیق خاک، حذف علف‌های هرز و در صورت لزوم استفاده از سموم مخصوص بهره برد.

سفیدبالک‌ها (Trialeurodes Vaporariorum)

سفیدبالک‌ها یا همان مگس‌های سفید، آفات ریز و زرد رنگی هستند که بال‌های آن‌ها با پودر سفید پوشیده شده است. آن‌ها از شیره گیاه تغذیه کرده و لکه‌های زرد روی برگ‌ها ایجاد می‌کنند که به مرور منجر به خشکی و مرگ بوته می‌شود. ترشحات این حشرات سطح برگ را چسبناک کرده و شرایط رشد قارچ‌های ثانویه را فراهم می‌کند. کنترل سفیدبالک‌ها شامل نصب توری در ورودی گلخانه، حذف علف‌های هرز و در صورت نیاز مصرف آفت‌کش‌های سیستمیک است.

مگس مینوز برگ سبزی

مگس مینوز با لاروهای خود به خیار آسیب می‌زند. این لاروها با تغذیه از بافت میانی برگ، دالان‌های مارپیچی ایجاد می‌کنند که موجب کاهش شدید فتوسنتز و ریزش برگ‌ها می‌شود. در برخی موارد، میوه‌ها نیز تحت تأثیر این آفت قرار می‌گیرند. روش‌های کنترل شامل نصب کارت‌های زرد چسبنده، رهاسازی زنبورهای پارازیتوئید به عنوان کنترل بیولوژیک و استفاده محدود از سموم مانند آبامکتین است.

کنه‌ های تارتن

کنه ‌های تارتن از آفات شایع خیار هستند که در شرایط گرم به‌سرعت گسترش می‌یابند. آن‌ها معمولاً در سطح زیرین برگ‌ها تجمع کرده و با تغذیه، لکه‌های نقره‌ای و زرد ایجاد می‌کنند. همچنین با تنیدن تار روی برگ‌ها مانع فتوسنتز می‌شوند. در صورت پیشرفت آلودگی، برگ‌ها خشک شده و ریزش می‌کنند. برای کنترل این آفت باید بقایای گیاهی حذف شوند، مدیریت تغذیه گیاه به‌درستی انجام شود و در صورت نیاز از کنه‌کش‌هایی مانند فن‌پروکسی‌میت یا اسپیدور استفاده گردد.

بیماری های قارچی خیار

بیماری ‌های قارچی خیار از مهم‌ترین عوامل کاهش عملکرد و کیفیت محصول در کشت گلخانه ای گیاهان و کشت فضای باز گیاهان هستند. این بیماری‌ها معمولاً در شرایط مرطوب و با تهویه نامناسب شدت بیشتری می‌گیرند و می‌توانند باعث پژمردگی، پوسیدگی و حتی نابودی کامل بوته شوند. در ادامه به رایج‌ترین بیماری‌ های قارچی خیار و ویژگی‌های هر یک پرداخته می‌شود:

قارچ فوزاریوم (Fusarium)

فوزاریوم یکی از شایع‌ترین بیماری ‌های خیار است که با ورود به آوندهای گیاه باعث اختلال در انتقال آب و مواد غذایی می‌شود. علائم این بیماری شامل پژمردگی تدریجی برگ‌ها، زرد شدن عمومی بوته، پوسیدگی در ناحیه طوقه و ایجاد نوارهای قهوه‌ای در ساقه است. این بیماری در دمای ۲۵ تا ۲۸ درجه و رطوبت بالا شدت می‌گیرد. برای کنترل آن باید از ارقام مقاوم استفاده کرد، خاک و بذرها ضدعفونی شوند، آبیاری مدیریت شود و در صورت نیاز از قارچ‌کش‌های سیستمیک مثل بنومیل و تیوفانات‌متیل بهره گرفت.

قارچ پیتیوم (Pythium)

پیتیوم عامل بیماری مرگ گیاهچه و پوسیدگی ریشه و طوقه است که بیشتر در مرحله نشا و در خاک‌های مرطوب و با زهکشی ضعیف شیوع دارد. ریشه‌های آلوده به رنگ قهوه‌ای تیره درآمده و نرم و پوسیده می‌شوند. گیاهچه‌های آلوده سریع پژمرده و نابود می‌شوند. شرایط دمایی ۲۰ تا ۳۰ درجه همراه با رطوبت بالا بهترین شرایط رشد پیتیوم است. برای مدیریت آن ضدعفونی خاک، بهبود زهکشی، کنترل آبیاری و استفاده از قارچ‌کش‌هایی مثل متالاکسیل و فوزتیل‌آلومینیوم توصیه می‌شود.

قارچ بوتریتیس یا کپک خاکستری (Botrytis cinerea)

کپک خاکستری یکی از بیماری‌های رایج خیار در شرایط سرد و مرطوب است. این قارچ باعث ایجاد لکه‌های قهوه‌ای آبگزیده روی برگ‌ها و میوه‌ها می‌شود که به ‌مرور با پوششی خاکستری و کرکی از هاگ قارچ پوشانده می‌شوند. این بیماری علاوه بر کاهش عملکرد، کیفیت محصول را نیز به شدت پایین می‌آورد. برای کنترل کپک خاکستری باید تهویه گلخانه بهبود یابد، آبیاری خیار بیش از حد معمول انجام نشود، بقایای گیاهی آلوده جمع‌آوری گردد و در صورت لزوم از قارچ‌کش‌هایی مانند ایپرودیون، کلروتالونیل و تیوفانات‌متیل استفاده شود.

🔔 با بهترین انواع سم قارچ کش ها بیشتر آشنا شوید تا از بیماری‌های قارچی خیار جلوگیری کنید.

سم کرم خیار سبز

برای کنترل کرم خیار سبز یا همان مینوز برگ، استفاده از سموم مناسب نقش بسیار مهمی دارد. از جمله سم‌های رایج می‌توان به تریگارد به ‌عنوان حشره‌کش اختصاصی مینوز، دیکلرووس با اثر سریع و تبخیر بالا، و دیمتوات که بر آفات مختلف از جمله مگس سفید موثر است اشاره کرد. انتخاب نوع سم و میزان مصرف باید با توجه به شرایط مزرعه، مرحله رشد گیاه و رعایت دوره کارنس انجام شود. بنابراین، مشورت با کارشناس گیاه‌پزشک قبل از سمپاشی توصیه می‌شود.

بیماری های خیار گلخانه ای

از رایج‌ترین بیماری‌هایی که ممکن است خیارهای گلخانه‌ای با آن مواجه شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سفیدک پودری
• سفیدک کرکی
• ویروس موزائیک
• آنتراکنوز

آفات خیار بوته ای

آفات خیار بوته ‌ای از مهم‌ترین تهدیدها در کشت این محصول هستند و در صورت عدم کنترل، می‌توانند به سرعت باعث کاهش رشد و از بین رفتن گیاه شوند.

• شته‌ها با مکیدن شیره برگ‌ها موجب پیچیدگی و ریزش آن‌ها شده و ناقل ویروس‌هایی مثل موزاییک خیار هستند.
• تریپس‌ها با تغذیه از بافت گیاه، لکه‌های نقره‌ای روی برگ ایجاد کرده و رشد بوته را کاهش می‌دهند.
• مگس سفید با تغذیه از سطح زیرین برگ‌ها موجب زردی، پژمردگی و رشد قارچ‌ها می‌شود.
• مگس مینوز با ایجاد دالان در برگ‌ها فتوسنتز را مختل کرده و محصول را ضعیف می‌کند.
• سوسک خیار و کنه‌های عنکبوتی نیز از ریشه و برگ‌ها تغذیه کرده و در نهایت باعث ضعف عمومی یا نابودی بوته‌ها می‌شوند.

راه ‌های پیشگیری از بروز آفات و بیماری ‌های خیار

• حذف بقایای گیاهی و علف‌های هرز آلوده برای جلوگیری از باقی‌ماندن منبع آلودگی ضروری است.
• استفاده از بذرهای مقاوم و ضدعفونی‌شده، احتمال بروز بیماری‌ها را به حداقل می‌رساند.
• تناوب زراعی با گیاهان غیردامی می‌تواند چرخه زندگی بسیاری از آفات را قطع کند.
• مدیریت صحیح آبیاری و پرهیز از مصرف بیش از حد کودهای ازته، سلامت گیاه را حفظ می‌کند.
• کنترل دما و رطوبت گلخانه باعث کاهش فعالیت آفات و بیماری‌ها می‌شود.
• به ‌کارگیری دشمنان طبیعی مانند کفشدوزک‌ها و زنبورهای پارازیتوئید راهی مؤثر برای کنترل آفات است.
• کارت‌های زرد چسب‌دار برای شناسایی و به دام انداختن مگس سفید و تریپس کارآمد هستند.
• نصب توری در ورودی‌های گلخانه مانع ورود حشرات می‌شود.
• سمپاشی فقط زمانی انجام شود که جمعیت آفات به سطح زیان اقتصادی برسد.
• استفاده از سموم باید تحت نظر کارشناس و با دوز مناسب صورت گیرد تا از مقاومت آفات جلوگیری شود.

تأثیر نحوه کاشت در ایجاد بیماری های خیار

نحوه کاشت خیار نقش مهمی در کاهش یا افزایش بیماری‌های گیاه دارد. اگر بذر یا نشا به‌ صورت اصولی کاشته نشود، شرایط برای رشد آفات و بیماری‌ها فراهم می‌شود. رعایت فاصله مناسب بین بوته‌ها، انتخاب بذر سالم و آماده‌سازی خاک از عوامل کلیدی در پیشگیری هستند. همچنین تأمین نور کافی و تهویه مناسب باعث می‌شود رطوبت اضافی در اطراف گیاه جمع نشود و خطر ابتلا به بیماری‌های قارچی و ویروسی کاهش یابد. کاشت اصولی یعنی پایه‌گذاری سلامت محصول.

کلام آخر

آفات و بیماری‌ های خیار اگر به ‌موقع شناسایی و مدیریت نشوند، خسارات سنگینی به محصول وارد می‌کنند. رعایت اصول بهداشتی در مزرعه یا گلخانه، استفاده از بذرهای سالم و مقاوم، کنترل شرایط محیطی و به‌کارگیری روش‌های تلفیقی مانند دشمنان طبیعی و سموم مجاز، از مهم‌ترین راهکارها برای پیشگیری و مقابله هستند. با مدیریت صحیح و آگاهی کشاورزان، می‌توان سلامت بوته‌ها را تضمین کرد و محصولی با کیفیت و عملکرد بالا به دست آورد.